Ik moet je bekennen dat ik geen fan (of follower) ben van Famke Louise. En toch heeft ze deze maand mijn hart een beetje gestolen. Zij én IC-arts Diederik Gommers. Op 22 september lag ik ’s avonds na een vermoeiende dag op de bank te zappen en kwam in ‘Jinek’ terecht. Ik had me die dag eerlijk gezegd flink geërgerd aan ‘die BN’ers met hun vreselijke hashtag’. Bij Jinek zat zo’n BN’er – Famke Louise – die avond aan tafel, samen met Diederik Gommers. Het gesprek tussen hen maakte dat ik in één keer alle vermoeidheid van de dag kwijt was: hier zag ik vóór mijn ogen wat ik in bijna iedere training benadruk: luisteren is een veranderinterventie op zich. Want waar Famke Louise steeds meer onder vuur kwam te liggen van Jinek die overduidelijk van alles van haar vond, zette Gommers zijn oordeel even uit en ging in de luisterstand: hij bleef uitnodigend, nieuwsgierig en respectvol. En juist daardoor veranderde er ter plekke iets bij Famke Louise. En bij hem.
LSD? LLL!Waarschijnlijk heb je het ooit geleerd: luisteren is LSD: hummend en knikkend zichtbaar maken dat je interesse hebt, samenvatten en doorvragen. Maar écht luisteren is veel meer dan dat. Of misschien juist veel minder. Echt luisteren is LLL: luisteren, luisteren, luisteren. Zonder je te laten hinderen door wat jij ervan vindt. Zonder de ander te onderbreken met wat voor jou niet helemaal duidelijk is of wat volgens jou de essentie is. Het is het type luisteren dat onderzoeker Otto Scharmer het vierde luisterniveau noemt: generatief of veranderend luisteren; luisteren met een ‘open will’:
Luisteren van de vierde categorie
Als je zo luistert, gebeurt er iets: bij de verteller én bij de luisteraar. Het maakt van luisteren een interventie op zich. Precies wat ik die avond voor mijn ogen zag gebeuren. Doordat Gommers bereid was met een ‘open will’ naar Famke Louise te luisteren, realiseerde zij zich dat er misschien toch wel wat meer aan de hand was dan een overheid die haar burgers onderdrukt. En Gommers zelf realiseerde zich dat hij als beleidsadviseur erg sterk vanuit zijn eigen koker redeneerde en te weinig nadacht over de impact van zijn adviezen op jonge mensen.
In downloaden – luisteren om onze eigen opvattingen bevestigd te zien – zijn we allemaal erg goed. Luisteren zonder jezelf te laten beperken door je oordeel, is oneindig veel moeilijker. Het vraagt namelijk van ons als luisteraar dat we onszelf iets minder belangrijk gaan vinden. Moeilijk, maar het kán wel. Je kunt je oordeelknop op laag zetten. Net zoals je je empathieknop op ‘vol’ kunt zetten. Het is deels een vaardigheid, maar het is vooral een houding. Gommers bracht die houding op. En dat bracht veel teweeg: samen zijn ze nu een campagne gestart om jongeren veel beter te betrekken bij wat corona voor onze samenleving betekent. Door meer rekening te houden met wat zij nodig hebben om het vol te kunnen houden. Met hun onderstroom.
Veranderend luisteren in je organisatie
Ook in organisaties is empathisch (niveau 3 van Scharmer) of veranderend luisteren hard nodig. Dit voorjaar heb ik verschillende managementteams weer geholpen om hun visie op hun organisatie op een aansprekende manier te vertellen. En steeds was mijn advies: ga vóórdat je gaat vertellen, eerst luisteren naar wat mensen bezighoudt. Pas dan ontstaat er ruimte om ook naar jouw verhaal te luisteren. En bovendien: als je luistert naar wat mensen beweegt, hoor je waarschijnlijk erg veel dat jou helpt om jouw verhaal zo in te richten en te vertellen dat het wél kans van slagen heeft. Doordat je het beter kunt laten aansluiten bij de ervaringen, belevingen en emoties van mensen. Zo leg je verbinding tussen de bovenstroom (de visie) en de onderstroom (de belevingen, ervaringen en emoties van medewerkers). Het kan goed zijn, dat je door te luisteren tot de conclusie komt: de visie zoals wij hem hebben uitgedacht, past op punten helemaal niet; of het is nu niet de tijd om ermee aan de slag te gaan. Waardoor je inhoudelijk aanpassingen doet of implementatie nog even uitstelt.
Dat is een lastige boodschap. Veel leidinggevenden ervaren dit als ‘je oren laten hangen naar…’. Maar zo hoef je er niet naar te kijken; dat is ook niet wat Gommers deed toen hij naar Famke Louise luisterde. Door bereid te zijn om te luisteren, door respectvol en nieuwsgierig te blijven, verbreedde hij heeft zijn blik. Dankzij die verbrede blik wordt het uiteindelijk veel gemakkelijker om zijn doel wél te realiseren: het coronavirus samen onder controle krijgen. Door de onderstroom van jongeren te negeren werd dat steeds lastiger. Door er open voor te staan worden we er allemaal beter van. Figuurlijk en hopelijk ook heel snel letterlijk.
